सर्वेक्षण आणि छाप्यामधील फरक
कोणत्या परिस्थितीत आयकर विभाग कधी सर्वेक्षण करतो आणि कधी शोध मोहीम राबवतो. तसेच, या दोघांमध्ये काय फरक आहे? हे समजून घेणे आवश्यक आहे. लक्षात घ्या की एका आयकर ‘सर्व्हे’मध्ये अधिकार्यांना फक्त अशाच ठिकाणी प्रवेश करण्याचा अधिकार आहे ज्यांना तुमचा व्यवसाय किंवा कामाची जागा समजली जाते. दुसरीकडे, शोध मोहिमेमध्ये किंवा छाप्यात आयकर विभागाच्या टीममधील अधिकारी तुमच्या व्यवसाय क्षेत्र तसेच निवासी परिसर, वाहने किंवा इतर कोणत्याही संबंधित ठिकाणी शोध घेऊ शकतात. आयकर विभागाच्या छाप्याच्या काळात अधिकाऱ्यांवर कोणत्याही प्रकारचे बंधन नसते.
कागदपत्रांच्या तपासणीबाबत नियम
सर्वेक्षणादरम्यान आयकर विभागाच्या टीममधील अधिकारी तुमची खाती तपासत असतानाच तेथून गोळा केलेली कागदपत्रे जप्त करू शकतात. दुसरीकडे, पथकाने छापा टाकून शोधमोहीम राबवली, तर अधिकारी केवळ कागदपत्रेच नाही तर पैसे, दागिने आणि इतर मौल्यवान वस्तू जप्त करण्याचा त्यांना अधिकार आहे. आणखी एक महत्त्वाचा फरक असा म्हणजे की जर आयकर सर्वेक्षण असेल, तर अधिकारी एखाद्या व्यक्तीची शारीरिक तपासणी करू शकत नाही, तर छाप्या दरम्यान, इथे उपस्थित असलेल्या सर्व सदस्यांची शारीरिक तपासणी केली जाऊ शकते.
कलम १३२ अन्वये छापा मारला जातो
आयकर कलम १३२ अंतर्गत आयकर विभाग छापेमारी करते. या अंतर्गत अधिकारी एखाद्या व्यक्तीच्या व्यवसायावर किंवा घरावर कुठेही छापा टाकू शकतात. याशिवाय ही कारवाई केव्हाही केली जाऊ शकते आणि ती पूर्ण करण्यासाठी कोणतीही कालमर्यादा नाही.
छापेमारीत तोडफोडीला परवानगी
विशेष म्हणजे, छापेमारीत मोठ्या अनियमिततेचे पुरावे आढळल्यास किंवा शंका असल्यास आयकर विभागाच्या पथकातील अधिकारी कडक कारवाई करू शकतात. छाप्याच्या वेळी अधिकारी माहिती काढण्यासाठी कुलूप किंवा भिंतींची तोडफोड करू शकतात. हा छापा दोन ते तीन दिवस सुरु राहू शकतो आणि या दरम्यान घर किंवा कार्यालयात उपस्थित असलेले लोक आयकर अधिकाऱ्यांच्या परवानगीशिवाय बाहेर पडू शकत नाहीत.