म. टा. प्रतिनिधी, कोल्हापूर : महाराष्ट्र आणि कर्नाटकच्या सीमेवर शिरोळ तालुक्यात असलेल्या खिद्रापूर येथील कोपेश्वर महादेव मंदिराच्या सभामंडपात रोमन साम्राज्य व रोमन व्यापाराचा नाइन मेन्स मॉरीस व पंचखेलीया या खेळांचे अवशेष सापडले आहेत. नाशिक येथील नासिकच्या प्राचीन पटखेळ संवर्धन मोहिमेचे प्रमुख सोज्वळ साळी व रत्नागिरीच्या स्नेहन बने यांनी हे अवशेष शोधल्याने प्राचीन पटखेळ संवर्धन मोहिमेत या खेळांची नोंद व दस्तऐवजीकरण करण्यात यश आले आहे.

सोज्वळ साळी यांनी आजपर्यंत महाराष्ट्रातील विविध शहरात असलेल्या मंदिरात, लेणीमध्ये व टेकडीवर प्राचीन पटखेळ (बैठेखेळ) शोधलेले आहेत. ज्यात नासिकमधील त्रिरश्मी लेणी, गोंदेश्वर मंदिर, अंकाई लेणी, ढग्या डोंगर, त्रिंगलवाडी लेणी, पासून लोणार सरोवराभोवती असलेल्या मंदिरामध्ये तसेच महाराष्ट्रातील ५० पेक्षा जास्त ठिकाणांवर पटखेळ शोधलेली आहेत. महाराष्ट्रात ९०० पेक्षा जास्त खेळांचे दस्तऐवजीकरण करण्याचे काम वैभवशाली प्राचीन लिपी ट्रस्टच्या “ प्राचीन पटखेळ संवर्धन मोहिमेंतर्गत” सुरु आहे.

सुटेल का रे हात दोस्तीचा? मित्राच्या मृत्यूचा विरह सहन होईना, जळत्या चितेत जीवलगाची उडी
प्राचीन व्यापारी मार्गांवर व्यापारी, प्रवासी, पर्यटक यांची संख्या मोठ्या प्रमाणावर महाराष्ट्रात प्रवास होत असल्याचे निदर्शनास आले आहे. खिद्रापूर येथील कोपेश्वर मंदिर, खिद्रापूर या मंदिराच्या सभामंडपात रोमन साम्राज्य व रोमन व्यापाराचा नाइन मेन्स मॉरीस व पंचखेलीया या खेळांचे अवशेष सापडले. पंचखेळीया/पंचखेलीया हा खेळ श्रीलंकेतील विसाव्या शतकाच्या सुरुवातीचा खेळ असून हा खेळ बैठे खेळातील शर्यतीचा खेळ म्हणून ओळखला जातो.

लाखो भक्तांच्या गर्दी, गुलालानं न्हाऊन निघालेल्या जोतिबा डोंगराची ड्रोन दृश्य

नवकंकरी या खेळाला मराठीत फरे-मरे या नावानेसुद्धा ओळखले जाते. तर इंग्रजीमध्ये दि मिल गेम, मेर्रील्स, नाईन पेंनी मार्ल, व उत्तर अमेरिकेत कॉवबॉव चेकर्स यानावाने ओळखले जाते. नाइन मेन्स म्हणजे ९ माणसे म्हणजेच हा खेळ २ खेळाडू बसून खेळू शकतात. या खेळाचे इतर ३ प्रकार पाहावयास मिळतात ज्यात ३ मेन्स मॉरिस, ६ मेन्स मॉरिस, १२ मेन्स मॉरिस हे आहेत. या खेळाचे नियम हे फुल्ली-गोळा प्रमाणे असले तरी हा धोरणात्मक खेळ आहे.

सप्तश्रृंगी मंदिरात चोरट्यांचा डल्ला, ग्रीलमधून हात घालत पादुका चोरीला, घटना सीसीटीव्हीत
कोपेश्वर मंदिर हे महाराष्ट्रातील महत्त्वाचे पुरातत्त्वीय दृष्ट्या महत्त्वाचे मंदिर आहे. या मंदिरात असलेल्या स्वर्ग मंडपाचे आकर्षण सर्वांनाच आहे. या मंदिरात असलेले शिल्प, त्यावरील अभूषणे, दिग्पाल याने हे मंदिर नटलेले असल्याचे दिसते. व जगभरातील अनेक पर्यटक प्राचीन काळापासून ते आजपर्यंत येथे येत असल्याचे निदर्शनास येते.

भारताच्या इतिहासात प्राचीन काळापासून ते २० व्या शतकापर्यंत विविध देशातून व्यापार व्यापारासाठी, युद्धासाठी, पर्यटन स्थळे पाहण्यासाठी अनेक प्रवासी येऊन गेले आहेत. ज्यावेळी हे प्रवासी, व्यापारी महाराष्ट्रातून गेले त्यावेळी विश्रांतीच्या वेळी व पावसाळ्यात प्रवास न करता एका ठिकाणी मनोरंजन कसे होईल त्यासाठी त्यांच्या देशात असलेले पट-खेळ कोरून ते खेळल्याचे दिसते. सदरील खेळांचा इतिहास पाहता हे खेळ सुमारे २००० वर्षापेक्षा जुने आहेत.

सोज्वळ शैलेंद्र साळी, पुरातत्त्वज्ञ व प्राचीन पटखेळ संवर्धक, नाशिक

1 COMMENT

  1. Online kazino vietne ir kluvis par loti ietekmigu izklaides veidu globala pasaule, tostarp ari Latvija. Tas piedava iespeju priecaties par speles un izmeginat https://playervibes.lv/ savas spejas interneta.
    Online kazino apstiprina plasu spelu sortimentu, sakot no tradicionalajam kazino galda spelem, piemeram, rulete un blakdzeks, lidz atskirigiem kazino spelu automatiem un pokeram uz videoklipa. Katram kazino dalibniekam ir iespeja, lai izveletos pasa iecienito speli un bauditu aizraujosu atmosferu, kas saistas ar naudas spelem. Ir ari atskirigas kazino speles pieejamas diversas deribu iespejas, kas dod iespeju pielagoties saviem speles priekslikumiem un risku pakapei.
    Viena no lieliskajam lietam par online kazino ir ta piedavatie atlidzibas un pasakumi. Lielaka dala online kazino nodrosina speletajiem diversus bonusus, piemeram, iemaksas bonusus vai bezmaksas griezienus. Sie bonusi

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here