नीरज पंडित-प्रवीण मुळ्ये| मुंबई : पावसाचा बदललेला पॅटर्न, पुराचे वाढते धोके आणि सर्वच नद्यांच्या किनारी वाढती बांधकामे या सगळयाच गोष्टींचा सरकारी पातळीवर अभ्यास करण्याची गरज चिपळूण महापुरामागील नेमक्या कारणांचा शोध घेण्यासाठी राज्य सरकारने नेमलेल्या अभ्यासगटाचे प्रमुख दीपक मोडक यांनी ‘मटा’शी बोलताना व्यक्त केली. या संपूर्ण अभ्यासदौऱ्यात समोर आलेली निरीक्षणे आणि भविष्यातील धोके यावर ‘महाराष्ट्र टाइम्स’ला माहिती दिली. कोकणातील सर्वच नद्यांचे नव्याने सर्वेक्षण करण्याची आवश्यकता असल्याचेही त्यांनी नमूद केले.

वशिष्टी, जगबुडी, सावित्री अशा कोकणातील महत्त्वाच्या नद्यांसह राज्यातील सर्वच नद्यांच्या पावसाळ्यात सॅटेलाइट इमेज घेऊन त्याआधारे नदीपात्रात झालेली अतिक्रमणे आणि इतर कारणांमुळे कोणत्या भागात सर्वाधिक धोका निर्माण होतो, त्याचा अभ्यास करून त्याआधारे नियोजन आराखडा तयार करण्याची सूचना मोडक यांनी राज्य सरकारला केली आहे. रस्त्यांची कामे, मातीचे भराव अशा अनेक कारणांमुळे अनेक ठिकाणी नद्यांची नैसर्गिक रचनाच बदलून गेली आहे. त्यामुळे या धोक्यांकडे वेळीच गांभीर्याने पाहणे आवश्यक असून अन्यथा भविष्यात मोठ्या गंभीर परीणामांना सामोर जावे लागण्याचा इशारा मोडक यांनी यानिमित्ताने दिला आहे. पूरनियंत्रण रेषांबाबत लोकांमध्ये असंतोष आहे. नव्याने या पूररेषा आखण्याची मागणीही सातत्याने होते आहे. पण प्रत्येक विभागातील यापूर्वीच्या पुरांचा अभ्यास करून गणितीय आधारावर या रेषा आखण्यात आलेल्या आहेत. जीवित व मालमत्तेचे होणारे कोट्यवधी रुपयांचे नुकसान टाळण्यासाठी घेतलेल्या निर्णयांकडे वैयक्तिक स्वार्थापेक्षा व्यापक हिताच्या दृष्टीने पाहाण्याची गरज असल्याचे त्यांनी स्पष्ट केले.

मुंबईत अजब कारभार; रस्ते घोटाळ्यामध्ये दोषी ठरलेल्या काळ्या यादीतील कंत्राटदारालाच दिलं काम

चिपळूणच्या महापुरानंतर सर्वच यंत्रणांनी एकत्रितपणे गाळ काढण्यापासून ते लोकांना सावधगिरीचे इशारे देण्यापर्यंतच्या केलेल्या उपाययोजनांमुळे यंदा मोठया पावसातही चिपळूण सुरक्षित आहे. पण पावसाच्या बदललेल्या पॅटर्नमुळे अनेक नवीन समस्याही समोर येत आहेत. नद्यांना पूर येण्याचे प्रमाण सातत्याने वाढत आहे. नद्यांची रुंदी वाढवणे शक्य नाही. त्यामुळे यापुढे भविष्यातील बांधकामे करताना सावधगिरी बाळगावी लागणार आहे. पावसाचा इशारा देणाऱ्या यंत्रणा, लोकांना सावधगिरीचा इशारा देणारी व्यवस्था या अधिक सक्षम करण्याची सूचनाही मोडक यांनी सरकारला केली आहे.

कोकणातील नद्यांचा स्वतंत्र अभ्यास गरजेचा

मुसळधार पावसात एक तासात कोकणातील अनेक नद्यांमध्ये पूरस्थिती निर्माण होते. पावसाबरोबरच समुद्रातील भरती, ओहोटीचाही या पुराशी थेट संबंध असतो. नद्या जेथे समुद्राला मिळतात तेथे मोठ्या प्रमाणात गाळ असल्याने पुराचा धोकाही सातत्याने वाढत आहे. अनेक ठिकाणी नद्यांची रुंदीही कमी झाली आहे. त्यामुळे कोकणातील पुराच्या धोक्याचे वास्तव लक्षात घेऊन यावर सर्वच नद्यांच्या बाबतीत नव्याने अभ्यास करून त्यानुसार उपाययोजना करण्याचा सल्लाही मोडक यांनी सरकारला दिला आहे.

पर्याय पूर साठवण क्षमता वाढवण्याचा

धरणक्षेत्रात धोक्याची पातळी वाढली की पाण्याचा विसर्ग करणे हा एकमेव पर्याय असतो. त्यामुळे नद्यांमध्ये पूरस्थिती निर्माण होते त्यातूनच अनेक गावे पाण्याखाली येतात. यातून होणारे नुकसानही दरवर्षी हजारो कोटींच्या घरात असते. हे चित्र बदलण्यासाठी धरणातून होणारा पाण्याचा विसर्ग आणि पुराचा धोका याचा अभ्यास करून धरणातील पूरशोषण क्षमता वाढवते शक्य आहे का, याचा शास्त्रीय दृष्टीकोनातून विचारमंथन करण्याची गरजही मोडक यांनी व्यक्त केली. धरणेच नष्ट करण्याचा काहींचा विचार हा न पटणारा असून आर्थिक नुकसान आणि जीवितहानी टाळण्यासाठी धरणांची साठवण क्षमता वाढवणे, पावसाचा बदलता पॅटर्न लक्षात घेऊन धरणातून पाणी सोडण्याच्या पद्धतीत सुधारणा करता येईल का, यावर याविषयातील तज्ज्ञ आणि सरकारी यंत्रणा यांनी एकत्रित विचार करणे गरजेचे असल्याचे मोडक यांचे म्हणणे आहे.

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here