नैसर्गिक वायूच्या दरात वाढ झाल्यानंतर काही ठिकाणी वीज निर्मितीसाठीही डिझेलचा वापर केला जात आहे. मात्र येत्या काही दिवसांत जगाच्या प्रत्येक भागात डिझेलचा तुटवडा जाणवणार आहे. गातील सर्व ऊर्जा बाजार पुरवठ्याच्या समस्येला तोंड देत आहेत, अशा वेळी हे सर्व घडत आहे. त्यामुळे महागाईची स्थिती बिकट झाली असून विकासावर वाईट परिणाम झाला आहे.
रशिया यूक्रेन युद्धाचा भारतावर परिणाम, जागतिक बँकेकडून विकास दराबाबत मोठं भाकित
ब्लूमबर्गच्या अहवालानुसार डिझेलच्या किमतीत वाढ झाल्याने लोकांचे जगणे कठीण होऊ शकते. एकट्या अमेरिकेत डिझेलच्या किमती वाढल्याने अर्थव्यवस्थेला १०० अब्ज डॉलर्सचा फटका बसू शकतो. अमेरिकेतील डिझेल आणि हीटिंग ऑइलचा साठा चार दशकांतील सर्वात कमी पातळीवर पोहोचला आहे. युरोपातही असेच चित्र पाहायला मिळत आहे. रशियाकडून होणाऱ्या पुरवठ्यावर परिणाम होत असल्याने युरोपची स्थिती बिकट आहे. जागतिक निर्यात बाजारातील परिस्थिती इतकी कठीण झाली आहे की पाकिस्तानसारख्या गरीब देशांचा पुरवठा थांबला आहे. हे आतापर्यंतचे सर्वात मोठे डिझेल संकट असल्याचे जाणकारांचे म्हणणे आहे.
पर्यावरबाधितांना भरपाई; हवामान बदलाच्या परिणामांना तोंड देण्यासाठी विकसनशील देशांना निधी
डिझेलची दरवाढ
यूएस स्पॉट मार्केटमध्ये डिझेलच्या किमतीत यावर्षी ५० टक्क्यांनी वाढ झाली असून नोव्हेंबरच्या सुरुवातीला त्याची किंमत ४.९० डॉलर प्रति गॅलनवर पोहोचली, जी एका वर्षापूर्वीच्या दुप्पटपेक्षा जास्त आहे. तसेच युरोपमधील डिझेल फ्युचर्सची किंमत ब्रेंटपेक्षा ४० डॉलर प्रति बॅरल आहे. याशिवाय डिसेंबर न्यूयॉर्क डिझेल फ्युचर्स जानेवारीच्या तुलनेत १२ सेंट जास्त असून गेल्या वर्षी या वेळी प्रीमियम एका टक्क्यापेक्षा कमी होता. डिझेलच्या कमतरतेमुळे जागतिक अर्थव्यवस्थेवर वाईट परिणाम होत असल्याचे तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे.
जीवाश्म इंधनावर विसंबणे घातक; ‘द लॅन्सेट’च्या आरोग्य आणि वातावरण बदल अहवालामध्ये स्पष्ट
कमतरतेचे कारण काय
जगभरात परिष्करण क्षमतेमध्ये अनेक समस्या आहेत. कच्च्या तेलाचा पुरवठा आधीच खूप कमी आहे. कच्च्या तेलापासून डिझेल आणि पेट्रोल बनवण्याची सर्वात मोठी समस्या आहे. याचे कारण म्हणजे अनेक रिफायनर्सनी करोना संसर्गामुळे मागणीवर परिणाम झाल्यामुळे त्यांचे अनेक प्लांट बंद करण्यात आले होते, परिणामी क्षेत्रातील गुंतवणुकीवरही परिणाम झाला. २०२० पासून अमेरिकेत परिष्करण क्षमता प्रतिदिन १० लाख बॅरलपेक्षा कमी झाली आहे. युरोपमधील शिपिंग व्यत्यय आणि कामगार संपामुळे रिफायनरी उत्पादनावर परिणाम झाला.
याशिवाय रशियाकडून पुरवठ्यामुळे युरोपची स्थिती बिकट झाली आहे. याचा सर्वाधिक फटका युरोपला बसला असून आज युरोपला जगातील इतर देशांतून डिझेल आयात करावे लागत आहे. तर याचा फायदा चीन आणि भारतासारख्या देशांना होत आहे. या वर्षाच्या अखेरीस चीनमधून तेलाची निर्यात १.२ दशलक्ष बॅरलपर्यंत पोहोचण्याचा अंदाज आहे. तर रोखीच्या टंचाईचा सामना करणाऱ्या श्रीलंकेसाठी महागडे तेल खरेदी करणे सोपे होणार नाही. ग्राहकांना दिलासा देण्यासाठी थायलंडने डिझेलवरील करात कपात केली आहे. व्हिएतनाम देखील पुरवठा वाढवण्यासाठी उपाय शोधात आहे. तसेच डिझेलच्या संकटावर मात करण्यासाठी रिफायनिंग क्षमता वाढवण्याची गरज असल्याचे तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे.
